Godła kamienic - czy to tylko ozdoby?

Czy wiecie, że godła kamienic to nie tylko element dekoracyjny - dawniej spełniały bardzo ważną funkcję. W czasach, gdy nie numerowano domów, umieszczane nad bramami godła stanowiły swego rodzaju adresy. Mówiło się, że ktoś mieszka w kamienicy "Podelwie", albo "gdzie barany".

Dziś zapraszamy Was na spacer śladami krakowskich kamienic - idąc przyjrzyjmy im się bliżej: wypatrujmy ciekawych ornamentów oraz poznajmy ich niezwykłe tajemnice.

Opisany w poniższym artykule spacer zaczynamy od ulicy Mikołajskiej, blisko przystanku "Poczta Głowna".

Ulica Mikołajska

1. Budynek Drukarni Związkowej - liście kasztanowca i kasztany

ul. Mikołajska 13 

Zadzieramy głowy wysoko do góry – szukamy liści kasztanowca i kasztanów. W Krakowie tradycja dekorowania architektury motywem liści kasztanowca jest szczególnie bogata. Bardzo często ozdabiają one fasady, czyli przody budynków, oraz bramy. Jest to motyw secesyjny. Słowo secesja po łacinie oznacza odstąpienie. Architektom nie podobała się bowiem masowa produkcja fabryczna zdobień, nie chcieli również naśladować dawnej sztuki - chcieli się wyróżnić, odstąpić od tego co było i zrobić coś wyjątkowego. Kasztany i liście kasztanowca to często spotykany piękny ornament.

2. Kamienica "Pod trzema Lipami"

ul. Mikołajska 16

Kamienica została wybudowana w miejscu, gdzie kiedyś stał dwór wójta Alberta, który został zniszczony po jego buncie przeciwko królowi. Cechą charakterystyczną fasady stało się godło, które przedstawia trzy lipy o różnej wysokości.

Ulica Floriańska

1. Kamienica "Pod Murzynami"

ul. Floriańska 1

Na rogu ul. Floriańskiej i rynku możemy wypatrzeć dwóch Murzynów trzymających kosz winogron. Kilka wieków temu była tu najsłynniejsza w Krakowie apteka - nazywała się “Pod Etiopy” (od Etiopii, państwa w Afryce). Dawniej wiele składników leków przywożono statkami z odległych, egzotycznych krajów - stąd płaskorzeźba na budynku. 

2. Kamienica "Pod Wiewiórką"

ul. Floriańska 15

Wypatrujemy nad drzwiami sympatycznej wiewiórki. W kamienicy „Pod Wiewiórką” kiedyś mieszkał chirurg, który założył pierwszą klinikę chirurgiczną w Krakowie.

3. Kamienica "Podedzwony"

ul. Floriańska 24

Teraz szukamy nad drzwiami dzwonów. W kamienicy “Podedzwony” swoje warsztaty mieli rzemieślnicy zajmujący się odlewaniem rzeczy z metalu - stąd na godle 3 dzwony. Potem mieścił się tu sklep z winem, więc jego właściciel ozdobił dzwony pnączem winorośli.

Kamienice przy Rynku Głównym

1. Kamienica Betmanowska

Rynek Główny 44

Powstała przez połączenie dwóch różnych  kamienic. Na fasadzie można zobaczyć głowę św. Jana - dlatego jedną z kamienic nazywano „Pod Ściętą Głową”.

W drugiej mieszkał żupnik wielicki, który umieścił umieścił na attyce alegorie handlu i przemysłu: płaskorzeźby Ateny, Cerery, Hermesa a w tle żaglowiec i pociąg.

2. Pierwsza kawiarnia w Krakowie?

Rynek Główny 31

Była tu pierwsza kawiarnia w Krakowie, która słynęła z pięknych, srebrnych łyżeczek przykutych do stołu łańcuchami! Dawniej bowiem panował zwyczaj, że po uczcie brano sobie na pamiątkę sztućce, zwłaszcza jeśli były bogato zdobione lub wykonane ze szlachetnych kruszców.

3. Kamienica „Pod Blachą”

Rynek Główny 29

Dawni właściciele kamienicy byli bogatymi ludźmi. Zarządzali kopalniami i hutami w Olkuszu. Byli tak bogaci, że mogli pozwolić sobie na wyłożenie dachu kamienicy blachą z miedzi. Dlatego kamienicę nazywano kamienica „Pod blachą”. Jednak żony późniejszych mieszkańców były bardzo rozrzutne, ciągle domagały się pieniędzy i blacha znikła z dachu kamienicy. Odtąd kamienica nazywana była „Domem bez blachy”.

4. Ślady po hodowcach owiec

Idziemy dalej wzdłuż Rynku. Okolice Rynku przy ul. Szewskiej dawno temu zamieszkiwali Żydzi hodujący owce. Poszukajmy więc tych owieczek i baranków. Skręcamy na chwilę w ul. Szewską - pod nr 7 znajdziemy “Dom Pod Barankiem”. Wracamy z powrotem na Rynek i skręcamy w prawo. Znów wytężamy wzrok i szukamy czego? Oczywiście jeszcze baranów! A w zasadzie tylko samych ich główek. Są? To znaczy, że znajdujemy się przy "Pałacu pod Baranami" Rynek Główny 27. A zaraz obok mamy jeszcze kamienicę "Pod Jagnięciem" Rynek Główny 28.

5. Kamienica „Pod Obrazem”

Rynek Główny 19

Znajduje się na niej wielki wizerunek Matki Boskiej - tu zatrzymał się kiedyś pożar miasta, co zostało uznane za cud. 

Ulica Grodzka

1. Najstarsze godło domu

ul. Grodzka 32

Szukamy kamienicy z godłem lwa - “Podelwie”. Widzimy lwa z pozłacaną grzywą pochylonego nad lwiątkami. To najstarsze godło domu - pochodzi z XIV wieku.

2. Kamienica "Pod Elefanty"

ul. Grodzka 38

Spróbujmy teraz znaleźć słonia i nosorożca. Dawniej, w czasach rycerzy - w średniowieczu, tutaj kończyło się miasto Kraków. Za tą kamienicą był już głęboki wąwóz oraz mur miejski.

ul. Retoryka

1. Dom Stu Balkonów

Retoryka 4

Jest ciekawym przykładem kierunku w sztuce zwanego modernizmem. Kierunek ten rozwijał się po czasach drugiej wojny światowej. Architekci nie stosowali zdobień na budynkach - takich, jak widzieliśmy na poprzednich kamienicach - uważali oni, że o pięknie budynku świadczy jego funkcjonalność. A jaki Wam podoba się bardziej kierunek w sztuce - secesyjny z ciekawymi wzorami i ornamentami czy taki surowy, modernistyczny?

2. Kamienica "Pod śpiewającą żabą"

Retoryka 1

Po drugiej stronie ulicy znajdziemy dom “Pod śpiewającą żabą” - dawniej płyneła tędy środkiem ulicy Retoryka rzeka Rudawa i w okolicy było słychać kumkanie żab. Żaba na fasadzie kamienicy to jednak nie jest zwykła żaba - to żaba grająca na mandolinie! Kiedyś była tu bowiem szkoła muzyczna. 

Kamienicę “Pod śpiewającą Żabą” zaprojektował Teodor Talowski - jeden z najwybitniejszych polskich architektów. Miał on duże poczucie humoru! Jego budynki często wyróżniają się pośród innych ciekawymi rzeźbami oraz asymetrią. Do budowy kamienic używał cegieł z własnej receptury - ciemnych, z ceramicznymi guzami, produkowanych w własnej cegielni. Dzięki temu jego kamienice są wyjątkowe i łatwo rozpoznawalne. Niestety nie wyjawił nikomu receptury produkowanych przez siebie cegieł.

3. Dom Teodora Talowskiego

Retoryka 9

Kamienica, w której mieszkał i którą również zaprojektował Teodor Talowski. Kamienica jest asymetryczna - inaczej wyglądają okna po jej lewej stronie, inaczej po prawej stronie budynku.

Ulica Smoleńsk

1. Dom pod Smokiem

Retoryka 4

Teraz zadzieramy wysoko głowy i szukamy groźnego smoka, który z rozpostartymi skrzydłami zdaje się przebiegać po fasadzie kamienicy. Można odnieść wręcz wrażenie, że za chwilę zeskoczy z niej w naszym kierunku. Dom zaprojektowany został również przez Teodora Talowskiego. 

Kamienica "Pod Pająkiem" Teodora Talowskiego, ul. Karmelicka 35

Jeśli będziecie kiedyś spacerować ulicą Karmelicką zwróćcie uwagę na kamienicę "Pod Pająkiem" - to drugi dom Teodora Talowskiego i bez wątpienia jest jedną z najciekawszych kamienic, jakie można zobaczyć w Krakowie. Kamienica należy do pierwszej fazy twórczości Talowskiego. Nazwę swą „Pod Pająkiem” kamienica zawdzięcza ornamentowi – motywowi pająka w sieci – umieszczonemu w szczycie fasady. W szczycie kamienicy oprócz pająka w otworze – znajduje się także motyw słońca i zegar słoneczny.

Ciekawostką są też wmurowane w fasadę kule armatnie, które są pamiątką zniszczeń, przez jakie przeszła kamienica (kule nie są oryginalne).

share

Autor: Adelina
Data dodania: 2013-02-12
Data aktualizacji: 2025-10-30