Krakowskie kamienice - bystre oczko

Idąc wypatrujemy ciekawych wzorów, ornamentów na krakowskich kamienicach, poznajemy ich historię oraz historię Krakowa.

Godła kamienic - czy tylko ozdoba?

Godła kamienic to nie tylko element dekoracyjny - dawniej spełniały bardzo ważną funkcję. Kiedyś nie numerowano domów, tak jak robimy to teraz. Godła umieszczane nad bramami to były takie dawne „adresy”.

Początek trasy: ul. Mikołajska

Długość trasy: ok 2,5 km

Przystanek MPK: Poczta Główna

Ulica Mikołajska

1. Liście kasztanowca i kasztany

ul. Mikołajska 13 – Budynek Drukarni Związkowej

Zadzieramy głowy wysoko do góry – szukamy liści kasztanowca i kasztanów. W Krakowie tradycja dekorowania architektury motywem liści kasztanowca jest szczególnie bogata. Bardzo często ozdabiają one fasady, czyli przody budynków, oraz bramy. Jest to motyw secesyjny. Słowo secesja po łacinie oznacza odstąpienie. Architektom nie podobała się bowiem masowa produkcja fabryczna zdobień, nie chcieli również naśladować dawnej sztuki - chcieli się wyróżnić, odstąpić od tego co było, zrobić coś wyjątkowego. W trakcie spaceru poszukajmy koniecznie jeszcze innych kasztanowców i kasztanów!

2. Kamienica "Pod trzema Lipami"

ul. Mikołajska 16

Ulica Floriańska

1. Kamienica "Pod Murzynami"

ul. Floriańska 1

Na rogu ul. Floriańskiej i rynku możemy wypatrzeć dwóch Murzynków trzymających kosz winogron. Kilka wieków temu była tu najsłynniejsza w Krakowie apteka - nazywała się “Pod Etiopy” (od Etiopii, państwa w Afryce). Dawniej wiele składników leków przywożono statkami z odległych, egzotycznych krajów.

2. Kamienica "Pod Wiewiórką"

ul. Floriańska 15

Wypatrujemy nad drzwiami sympatycznej wiewiórki. W kamienicy „Pod Wiewiórką” kiedyś mieszkał chirurg, który założył pierwszą klinikę chirurgiczną w Krakowie.

3. Kamienica "Podedzwony"

ul. Floriańska 24

Teraz szukamy nad drzwiami dzwonów. W kamienicy “Podedzwony” swoje warsztaty mieli rzemieślnicy zajmujący się odlewaniem rzeczy z metalu - stąd na godle 3 dzwony. Potem mieścił się tu sklep z winem, więc jego właściciel ozdobił dzwony winogronami.

Kamienice przy Rynku Głównym

1. Pierwsza w mieście fabryka czekolady

Rynek Główny 47

Dawniej był tu sklep z czekoladą, gdzie sprzedawano czekoladę z pierwszej w mieście fabryki czekolady, która istnieje do dziś pod nazwą „Wawel”.

2. Kamienica "Pod Orłem"

Rynek Główny 45

Teraz patrzymy wysoko - pod dachem jednej z kamienic staramy się wypatrzeć orła, który zdobi kamienicę. Drugiego orła znajdziemy nad głównym wejściem do kamienicy. Orzeł pod okapem to właściwie Feniks (mityczny czerwono-złoty ptak, podobny do orła, którego starożytni kapłani spalali w ognisku, a on po 3 dniach ożywał) – jest to rzeźba zaprojektowana przez Stanisława Wyspiańskiego. Był on znanym pisarzem oraz malarzem mieszkającym w Krakowie. O Stanisławie Wyspiańskim więcej możecie dowiedzieć się z naszej książki (dostępnej w formie bezpłatnego e-booka) Staszkowa wyprawa śladami Stanisława.

3. Kamienica "Pod Gruszką"

Na rogu ul. Szczepańskiej i ul. Sławkowskiej od wielu lat działa jedna z najstarszych aptek w mieście, ma już 200 lat. Popatrzcie na godło kamienicy i zgadnijcie jak mogła się nazywać? Zauważyliście głowę tygrysa? To Apteka “Pod Złotym Tygrysem”, a kamienica nazywa się “Pod Gruszką”.

4. Pierwsza kawiarnia w Krakowie?

Rynek Główny 31

Była tu pierwsza kawiarnia w Krakowie, która słynęła z pięknych, srebrnych łyżeczek przykutych do stołu łańcuchami! Dawniej bowiem panował zwyczaj, że po uczcie brano sobie na pamiątkę sztućce, zwłaszcza jeśli były bogato zdobione lub wykonane ze szlachetnych kruszców.

5. Kamienica „Pod Blachą”

Rynek Główny 29

Dawni właściciele kamienicy byli bogatymi ludźmi. Zarządzali kopalniami i hutami w Olkuszu. Byli tak bogaci, że mogli pozwolić sobie na wyłożenie dachu kamienicy blachą z miedzi. Dlatego kamienicę nazywano kamienica „Pod blachą”. Jednak żony późniejszych mieszkańców były bardzo rozrzutne, ciągle domagały się pieniędzy i blacha znikła z dachu kamienicy. Odtąd kamienica nazywana była „Domem bez blachy”.

6. Ślady po hodowcach owiec

Rynek Główny 29

Idziemy dalej wzdłuż Rynku. Okolice Rynku przy ul. Szewskiej dawno temu zamieszkiwali Żydzi hodujący owce. Poszukajmy więc tych owieczek i baranków. Skręcamy na chwilę w ul. Szewską - pod nr 7 znajdziemy “Dom Pod Barankiem”. Wracamy z powrotem na Rynek i skręcamy w prawo. Znów wytężamy wzrok i szukamy czego? Oczywiście jeszcze baranów! A w zasadzie tylko samych ich główek. Są? To znaczy, że znajdujemy się przy "Pałacu pod Baranami" Rynek Główny 27. A zaraz obok mamy jeszcze kamienicę "Pod Jagnięciem" Rynek Główny 28.

7. Kamienica „Pod Obrazem”

Rynek Główny 19

Znajduje się na niej wielki wizerunek Matki Boskiej - tu zatrzymał się kiedyś pożar miasta, co zostało uznane za cud. Po drugiej stronie ul. Grodzkiej, ale jeszcze przy Rynku znajdziemy Kamienicę Pod Jaszczurami (Rynek Główny 8) i Kamienicę pod Złotym Karpiem (Rynek Główny 10).

Ulica Grodzka

1. Najstarsze godło domu

ul. Grodzka 32

Szukamy kamienicy z godłem lwa - “Podelwie”. Widzimy lwa z pozłacaną grzywą pochylonego nad lwiątkami. To najstarsze godło domu - pochodzi z XIV wieku.

2. Kamienica "Pod Elefanty"

ul. Grodzka 38

Spróbujmy teraz znaleźć słonia i nosorożca. Dawniej, w czasach rycerzy - w średniowieczu, tutaj kończyło się miasto Kraków. Za tą kamienicą był już głęboki wąwóz oraz mur miejski.

3. Dom Wita Stwosza

ul. Grodzka 32

Miał tu swoje mieszkanie i pracownię słynny krakowski rzeźbiarz. Tu powstawały rzeźby do Ołtarza Mariackiego. Przechodząc koniecznie poznajcie legendę o znalezionym za ołtarzem buciku - Historia żółtej ciżemki. Skręcamy w ul. Poselską. Tędy przebiegały mury miasta Krakowa i dlatego ulica tworzy lekki łuk. Ulica Straszewskiego dawniej stanowiła część drogi okalającej miasto po zewnętrznej stronie murów obronnych.

ul. Retoryka

1. Dom Stu Balkonów

Retoryka 4 Jest to ciekawym przykładem kierunku w sztuce zwanego modernizmem. Kierunek ten rozwijał się po czasach drugiej wojny światowej. Architekci nie stosowali zdobień na budynkach - takich jak widzieliście na poprzednich kamienicach - uważali oni, że o pięknie budynku świadczy jego funkcjonalność. A jaki Tobie podoba się bardziej kierunek w sztuce - secesyjny z ciekawymi wzorami i ornamentami czy taki surowy, modernistyczny?

2. Kamienica "Pod śpiewającą żabą"

Retoryka 1

Po drugiej stronie ulicy znajdziemy dom “Pod śpiewającą żabą” - dawniej płyneła tędy środkiem ulicy Retoryka rzeka Rudawa i w okolicy było słychać kumkanie żab. Żaba na fasadzie kamienicy to jednak nie jest zwykła żaba - to żaba grająca na mandolinie! Kiedyś była tu bowiem szkoła muzyczna. Czy kamienica “Pod spiewającą żabą” też jest w stylu modernistycznym? Jak myślicie?

Kamienicę “Pod śpiewającą Żabą” zaprojektował Teodor Talowski - jeden z najwybitniejszych polskich architektów. Miał on duże poczucie humoru! Jego budynki często wyróżniają się pośród innych ciekawymi rzeźbami oraz asymetrią - o asymetrii opowiemy sobie przy następnym budynku. Do budowy kamienic używał on cegieł z własnej receptury, ciemnych z ceramicznymi guzami produkowanych w własnej cegielni - dzięki temu jego kamienice są wyjątkowe i łatwo rozpoznawalne. Niestety nie wyjawił nikomu receptury produkowanych przez siebie cegieł.

Cegły wypalane przez Teodora Talowskiego w jego własnej cegielni.

3. Dom Teodora Talowskiego

Retoryka 9

Kamienica, w której mieszkał i również zaprojektował Teodor Talowski. Zauważcie - wygląda śmiesznie, z każdej strony ma inne okna. Jeżeli jakiś przedmiot ma inny kształt z jednej, a inny z drugiej strony to znaczy, że jest asymetryczny. Ta kamienica jest asymetryczna, gdyż inaczej wyglądają okna po lewej, a inaczej po prawej stronie budynku (z lewej strony są balkony, z prawej ich nie ma, z prawej jest wieżyczka po lewej nie ma wieżyczki). Spróbujcie teraz znaleźć symetryczną kamienicę lub inny symetryczny przedmiot.

4. Dom Egipski

Retoryka 11

Znajduje się na rogu ul. Smoleńsk i Retoryka - kiedyś egipskie ornamenty pokrywały całą fasadę budynku (przypomnisz co to jest fasada?) oraz jego wnętrze, jednak po renowacji usunięto egipskie dekoracje, pozostały jedynie egipskie drzwi.

Ulica Smoleńsk

1. Dom pod Smokiem

Retoryka 4

Teraz zadzieramy wysoko głowy i szukamy groźnego smoka. Dom zaprojektowany został również przez tego słynnego krakowskiego architekta - pamiętacie już jak się on nazywa?

Aleja Krasińskiego

1. Dom pod Sową

Al. Krasińskiego 21

Została zaprojektowana przez ucznia Teodora Talowskiego. Czy kamienica jest symetryczna?

Tutaj kończymy naszą trasę. Co wytrwalsi mogą jeszcze podejść lub podjechać na ul. Karmelicką, gdzie stoi bajeczna kamienica Teodora Talowskiego “Pod Pajakiem” (Karmelicka 32) oraz zobaczyć “Dom pod Globusem” (Długa 1), który był siedziba Izby Handlowo-Przemysłowej dlatego płaskorzeźby na fasadzie budynku oraz witraże przedstawiają właśnie handel i przemysł - lokomotywę parową, słup telegraficzny oraz fabrykę. Na ul. Długiej 31 znajduje się również Dom Turecki z wieżyczkami - minaretami.

Kamienica "Pod pająkiem"

"Dom pod globusem"

"Dom Turecki" ul.Długa 31

Co zapamiętaliście z wycieczki:

1. Dlaczego stare kamienice mają swoje godła?

2. Jak nazywał się znany polski architekt mieszkający w Krakowie? Pamiętacie jakie kamienice zaprojektował?

3. Jak wyglądają budynki w stylu modernistycznym?

Zdjęcia: magdar Żródło: Muzeum Secesji, krakow4you

share

Autor: adelina
Data dodania: 2013-02-11