home chevron_right Artykuły

Łemkowie

Łemkowie to grupa etniczna górali karpackich, która niegdyś zamieszkiwała teren Beskidu Niskiego, ale także zachodnie Bieszczady, dużą część Beskidu Sądeckiego oraz kilka wiosek na wschodniej granicy Pienin. Łemkowie sami nazywają się także Rusnakami lub Rusinami, niektórzy identyfikują się z narodem ukraińskim.

Słynna łemkowska pieśniarka Julia Doszna z młodą uczennicą w czasie występu na Łemkowskiej Watrze w Zdyni,

Co warto wiedzieć o Łemkach?

Łemkowie zamieszkiwali beskidzkie wsie od czasów ich zasiedlenia, czyli od ok. XV-XVI w. Posługiwali się językiem wschodniosłowiańskim, dziś określanym jako łemkowsko-rusiński (niektórzy ukraińscy naukowcy uznają go za dialekt j. ukraińskiego). Łemkowie byli wyznania prawosławnego, od XVII w. przyjęli unię, czyli wyznanie greckokatolickie (czyli katolicyzm w obrządku wschodnim).

Zajmowali się głównie rolnictwem i hodowlą zwierząt, ale także rzemiosłem - m.in. kamieniarstwem, maziarstwem (wyrobem i handlem mazią), produkcją przedmiotów drewnianych, druciarstwem.

Charakterystyczny łemkowski dom to tzw. chyża łącząca pod jednym dachem część mieszkalną i gospodarczą oraz zewnętrznym korytarzem tzw. "zachatami". Elementy tradycyjnego stroju Łemka to m.in. cucha, czyli płaszcz z szerokim kołnierzem i frędzlami oraz filcowy kapelusz z wywiniętym otokiem, a Łemkini - spódnica w drukowane wzory i naszyjnik ze szklanych koralików - tzw. krywulka.

Dlaczego Łemkowie zniknęli z Beskidów?

Ubogie wsie łemkowskie wyludniały się na początku z powodu emigracji "za chlebem" (głównie do Stanów Zjednoczonych). Kres Łemkowszczyźnie na terenie polskiej części Karpat przyniosły lata 1939 - 1947 r., kiedy to Łemkowie najpierw byli wysiedlani częściowo dobrowolnie, a częściowo przymusowo na teren Związku Radzieckiego, a następnie masowo wywiezieni na "Ziemie Odzyskane" w ramach wojskowej akcji Wisła.

Drewniane zabudowania zostały spalone, przetrwały tylko te cerkwie, które zaadoptowano na kościoły katolickie. O dawnych wioskach świadczą dziś samotne kamienne krzyże przydrożne, stare cmentarze, murowane piwnice, cembrowiny studni, rzadko fundamenty zabudowań i cerkwi...

Łemkowie dziś: gdzie szukać dziedzictwa Łemków w Beskidach?

W latach 50 i 60 XX niektórym gospodarzom udało się wrócić na swoje ojczyste ziemie. Wielu przesiedleńców i emigrantów przyjeżdża tu także na organizowane festiwale, zloty i spotkania. Najważniejszym łemkowskim wydarzeniem jest organizowana od l. 80 XX w. Łemkowska Watra w Zdyni, czyli kilka dni występów, koncertów, warsztatów i spotkań (ok. połowy lipca).

Spacery z kulturą łemkowską w tle

łatwa

Ścieżka przyrodnicza Kiczera w Krempnej

Ścieżka Świerzowa Ruska, żółty szlak

Łemkowie w muzeach

Zagroda Maziarska w Łosiu

Muzeum Pienińskie w Szlachtowej

Muzeum Pienińskie im. Józefa Szalaya, filia Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu to miejsce, w którym dowiemy się wszystkiego ...

Muzeum Kultury Łemkowskiej w Zyndranowej

Małe, a jednak największe w okolicy muzeum, w którym lepiej poznamy kulturę dawnych mieszkańców Beskidu Niskiego. Zwied ...

Łemkowie w skansenach

Skansen w Sanoku: Galicyjski Rynek i Muzeum Budownictwa Ludowego

Muzeum Budownictwa Ludowego, czyli słynny skansen w Sanoku wraz z tzw. Galicyjskim Rynkiem to największy w Polsce park etnograficzny. Czy warto tu przyjechać, co zobaczymy i jakie atrakcje czekają na nas w skansenie w Sanoku? ...