Najciekawsze eksperymenty z jajkami

W każdym domu znajdzie się parę jajek, woda, sól, może też trochę octu i spirytusu. Z tak prostych składników możemy wyczarować kilka ciekawych eksperymentów: będzie dużo zabawy, a przy okazji szczypta nauki!

1. Jak poznać czy jajko jest świeże?

Potrzebujemy: miskę z wodą, świeże jajko i jajko nieświeże. Skąd wziąć nieświeże jajko? Można schować jedno np. miesiąc wcześniej. Kto nie chce tyle czekać (i marnować jajka) może np. wykorzystać zeszłoroczną pisankę (nie wydmuszkę!).



Przebieg eksperymentu: Oba jajka delikatnie wkładamy do wody. Świeże jako tonie, nieświeże unosi się na powierzchni wody. Dlaczego? W świeżym jajku pęcherzyk z powietrzem jest na tyle nieduży, że nie ma wpływu na wyporność jajka. Z biegiem czasu (i psuciem się jajka) komora powietrza się powiększa (podobno jajko ok. 2-3 tygodniowe powinno unosić się w wodzie: ani nie opadać na dno, ani nie wypływać na powierzchnię). Zdecydowanie stare jajko (np. zeszłoroczna pisanka) jest już całkiem wyschnięta w środku, unosi się na powierzchni jak balonik.

PS. Jak to dobrze, że możemy sprawdzić świeżość jajek bez rozbijania skorupki! Dlaczego? W procesie "psucia się jajka", a dokładniej gnicia żółtka, powstaje śmierdzący gaz: siarkowodór, to on wypełnia teraz coraz bardziej pustą jak balon skorupkę. Jeśli jesteście na tyle odważni i ciekawi jego zapachu rozbijcie stare jajko nie w domu, ale np. na balkonie lub na podwórku (wnętrze będzie bardzo trudno wywietrzyć!).

2. Czy świeże jajko może pływać?

Potrzebujemy: dwie szklanki/słoiki, sól, jajko.



Przebieg eksperymentu:: do obu szklanek nalewamy wodę, a w jednej z nich rozpuszczamy 2-3 łyżki soli. Do obu kolejno wkładamy świeże, surowe jajko. To samo jajko w jednej szklance tonie, w drugiej unosi się w wodzie! Dlaczego? Przedmioty pływają w wodzie wtedy, kiedy mają mniejszą od niej gęstość. Surowe jajko ma większą gęstość od wody, dlatego tonie. Kiedy dodamy do wody sól zwiększamy jej gęstość. Słona woda ma większą gęstość niż jajko, więc jajko pływa!

PS. Nam też będzie się łatwiej pływać w słonym morzu niż w słodkowodnym jeziorze!

3. Jak poznać czy jajko jest surowe czy ugotowane

Potrzebujemy: 2 jajka: jedno surowe, jedno ugotowane



Przebieg eksperymentu: Próbujemy zakręcić jajkami jak bączkiem czy spinegem. Surowe jajko kręci się krótko i "nieporadnie", gotowane daje sobie znakomicie radę! Dlaczego? W surowym jajku żółtko jest podtrzymywane przez specjalne wiązania: sznury białkowe, które utrzymują je w równowadze, a nawet dbają o to, aby zarodek na żółtku był zawsze na górze, czyli bliżej ciepłego brzucha rodzica. W ugotowanym jajku ich już nie ma, wnętrze stanowi w miarę jednolitą masę.

4. Jajko w butelce

Potrzebujemy: 1 obrane gotowane na twarde jajko, szklaną butelkę z szeroką szyjką, spirytus (lub inny łatwopalny płyn), zapałki.



Przebieg eksperymentu: do butelki wlewamy trochę spirytusu i obracamy butelką tak, żeby pokrył ścianki. Wrzucamy do środka zapaloną zapałkę i szybko zatykamy wylot jajkiem. Jajko zostanie wessane do środka! Dlaczego? W butelce po wypaleniu się spirytusu powstało podciśnienie, czyli niższe ciśnienie powietrza niż w otoczeniu. Butelka zadziałała jak strzykawka, wessała jajko do środka, aby doprowadzić do wyrównania ciśnienia.

PS. Pamiętajcie, żeby jajko dobrze dolegało do brzegów szyjki butelki, inaczej powietrze znajdzie drogę bokiem!

5. Gumowe jajo czyli rozpuszczamy skorupkę

Potrzebujemy: 1 jajko surowe, szklankę octu i... kilkanaście godzin cierpliwości!



Przebieg eksperymentu: Jajko zanurzamy w occie i czekamy... Jak długo? Wg różnych źródeł 24-48 godz. U nas wystarczyła jedna noc (ok 12 godz.). Nie polecamy "nastawiania jajka" rano, bo przez dzień na pewno będzie nas kusić, żeby je pomacać, a to może popsuć cały efekt, czyli całkowite rozpuszczenie skorupki!

pęcherzyki dwutlenku węgla - ocet pracuje!
A tu długo oczekiwany efekt!
Dlaczego? Ocet to kwas, który reaguje z zasadą: węglanem wapnia, z którego składa się skorupka jajka. W czasie tej reakcji wydziela się dwutlenek węgla, który widzimy jako małe pęcherzyki gazu na jajku (to podobna reakcja jak w przypadku "wulkanów" z sody i octu).

PS. Można spróbować pokryć część jajka pastą do zębów, która częściowo zabezpieczy skorupkę i wykorzystać eksperyment jako ilustrację tego, jak kwasy wydzielane przez bakterie niszczą nasze zęby. Różnica będzie widoczna zaraz po włożeniu jajka do octu - tam, gdzie była pasta nie będzie bąbelków. Po kilkunastu godzinach kwas poradzi sobie jednak i z tą powierzchnią.

6. Czary osmozy: zmniejszające się i zwiększające jajo

Potrzebujemy: 1 gumowe jajo (takie, które spędziło kilkanaście godzin w occie, patrz punkt wyżej), szklankę wody, sól i... jeszcze więcej cierpliwości!



Przebieg eksperymentu: nasze gumowe jajko mierzymy a następnie umieszczamy na kilkanaście godzin w wodzie kranowej (a jeszcze lepiej destylowanej, jeśli przypadkiem taką mamy). Po wyjęciu zwiększy swoją objętość! Następnie (znowu na kilkanaście godzin umieszczamy je w bardzo mocno posolonej wodzie (tak, aby już więcej soli się nie dało rozpuścić, tzw. roztwór nasycony). Po kilkunastu godzinach jajko się skurczy! Dodatkowo przestanie też być przezroczyste (patrz punkt 7) Dlaczego? Błonka którą otoczone jest jajko przepuszcza wodę, a woda dąży do równowagi "żeby wszędzie było jej tyle samo" (to zjawisko to osmoza). Wewnątrz jajka cząstek wody jest mniej (bo są też inne składniki), woda wnika więc do wnętrza, aby wyrównać stężenia. W przypadku roztworu soli jest odwrotnie: to w jajku jest więcej wody, która wypływa do solanki, a jajko się zmniejsza.

7. Magia wysalania: przezroczyste i nieprzezroczyste jajo

Potrzebujemy: gumowe jajko z punktu 5. (lub surowe białko jajka), wodę i sól.



Przebieg eksperymentu: Gumowe jajko (ewentualnie surowe białko jajka) umieszczamy w mocno posolonej wodzie. Przezroczyste białko stanie się białe, mętne. Dlaczego? Białko pod wpływem soli ulega "wysalaniu", czyli wytrąca się z wody. Jeśli umieścimy je z powrotem w zwykłej (lub destylowanej) wodzie proces się odwróci - białko stanie się przezroczyste.

PS. Białko stanie się nieprzezroczyste także np. pod wpływem temperatury (np. przy gotowaniu, smażeniu, pieczeniu). To proces denaturacji i jest nieodwracalny.

Znacie jeszcze inne zabawy i eksperymenty z jajkami? Napiszcie koniecznie!